معاونت درمان و توانبخشی

به گزارش وب‌دای دانشگاه، در دنیایی که جمعیت سالمندان به سرعت در حال رشد است، روز جهانی سالمندان به عنوان یک چارچوب بین‌المللی برای توجه به چالش‌ها و فرصت‌های ناشی از سالمندی، اهمیت استثنایی پیدا کرده است. این روز که هر ساله در اول اکتبر (۹ مهرماه) برگزار می‌شود، در سال ۱۹۹۰ توسط سازمان ملل متحد تأسیس شد تا آگاهی عمومی را درباره مسائل سالمندان افزایش داده، حقوق آنان را ترویج کند و ارزش مشارکت‌های آنان در جامعه را جشن بگیرد.

امروز، با گسترش جمعیت سالمندان به بیش از ۱ میلیارد نفر در سراسر جهان (بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی)، و پیش‌بینی رشد این عدد به ۲ میلیارد نفر تا سال ۲۰۵۰، نیاز به سیاست‌های جامع‌تر و مشارکتی برای پاسخگویی به چالش‌هایی مانند سن‌گرایی، انزوای اجتماعی، دسترسی نامناسب به خدمات بهداشتی و امنیت اقتصادی بیش از پیش آشکار شده است.

سال ۲۰۲۵ با شعار جهانی، «سالمندان پیشگام در اقدام محلی و جهانی؛ آرزوها، رفاه و حقوق ما» به عنوان یک فراخوان برای تغییر الگوی تفکر نسبت به سالمندی عمل می‌کند. این شعار تأکید می‌کند که سالمندان تنها مخاطبان سیاست‌ها نیستند، بلکه مشارکت‌کنندگان فعال در شکل‌دهی به آینده جوامع هستند. در کشور ما، شعار ملی این روز «حفظ کرامت، ارتقای سلامت و کیفیت زندگی سالمندان با گام‌های محله‌محور» است که نشان‌دهنده تعهد به ایجاد اقدامات مبتنی بر جامعه محلی برای بهبود رفاه سالمندان می‌باشد. این رویکرد، که بر همکاری بین دولت، سازمان‌های غیردولتی، جامعه محلی و خانواده‌ها تأکید دارد، می‌تواند الگویی برای سایر کشورها باشد.

روزشمار هفته گرامیداشت سالمندان (۸-۱۴ مهرماه سال ۱۴۰۴)

۸ مهرماه، روز اول: سالمند و منزلت اجتماعی

در روز اول هفته، موضوع «سالمند و منزلت اجتماعی» مورد توجه قرار می‌گیرد. با وجود این که سالمندان به دلیل دانش و تجربه‌شان در بسیاری از فرهنگ‌ها مورد احترام قرار می‌گیرند، سن‌گرایی (عمرگرایی) همچنان چالشی جدی در جوامع مدرن است. این پدیده که به نادرست فرض می‌کند سالمندان تنها مصرف‌کننده خدمات هستند و نه سازنده، باعث حذف آنان از تصمیم‌گیری‌های اجتماعی می‌شود. در این روز، سازمان‌های غیردولتی و مراکز اجتماعی در سراسر کشور می توانند کارگاه‌های آموزشی را برگزار نموده تا فرهنگی ایجاد کنند که در آن سالمندان به عنوان اعضای فعال و مورد احترام جامعه شناخته شوند. این رویدادها به دنبال تغییر ذهنیت جامعه درباره جایگاه سالمندان هستند و نشان می‌دهند که تجربیات آنان می‌تواند به حل چالش‌های اجتماعی کمک کند.

 

۹ مهرماه، روز دوم: سالمند و سلامت جسمی

روز دوم، که همزمان با روز جهانی سالمندان است، به موضوع «سالمند و سلامت جسمی» اختصاص دارد. سلامت جسمی یکی از ارکان اصلی برای زندگی پرمعنا و مستقل در سالمندی محسوب می‌شود. در این روز، مراکز بهداشتی و درمانی می توانند در سراسر کشور کمپ‌های غربالگری رایگان برگزار کنند که خدماتی مانند اندازه‌گیری فشار خون، آزمایش قند خون و مشاوره با متخصصان را شامل می‌شود. همچنین، برگزاری کارگاه‌های عملی با محوریت «ورزش و تغذیه برای سالمندان سالم» توسط متخصصان به سالمندان راهکارهای عملی برای حفظ توانایی حرکتی و قوی بودن را آموزش می‌دهد. این رویدادها همچنین بر اهمیت سیستم‌های بهداشتی دسترسی‌پذیر تأکید دارند و نتایج تحقیقات اخیر درباره چالش‌های سلامت مرتبط با سالمندی را به تصویر می‌کشند تا سیاست‌های منصفانه‌تر را برای همه سنین مورد حمایت قرار دهد. با توجه به افزایش شیوع بیماری‌های مزمن در جمعیت سالمند، این اقدامات نشان‌دهنده تلاش برای ایجاد محیطی است که در آن سلامت جسمی به عنوان حق اساسی همه افراد در نظر گرفته شود.

 

۱۰ مهرماه، روز سوم: سالمند و سلامت روان

سلامت روان یکی از جنبه‌های مهم زندگی سالمندان است که اغلب نادیده گرفته می‌شود، اما با کیفیت زندگی آنان به شدت مرتبط است. در روز سوم، «سلامت روان سالمندان» به عنوان محور اصلی بررسی می‌شود. سازمان‌های غیردولتی و مراکز مشاوره‌ای در سراسر کشور می توانند جلساتی با حضور روانشناسان بالینی و متخصصان برگزار کنند که در آن موضوعاتی مانند افسردگی، اضطراب و کاهش شناختی در سالمندان مورد بحث قرار می‌گیرد. همچنین، برگزار کارگاه‌های مدیتیشن برای سالمندان می تواند تکنیک‌های عملی برای مدیریت چالش‌های عاطفی را آموزش می‌دهد. با توجه به تأثیر انزوای اجتماعی بر سلامت روان، فعالان جامعه محلی نیز می توانند در یک «همراهی دوستانه» شرکت کنند که در آن داوطلبان با سالمندان برای گفت‌وگو و فعالیت‌های مشترک همراهی شوند تا ارتباطات را تقویت و انزوای آن‌ها را کاهش دهند. این اقدامات نشان می‌دهند که سلامت روان نیازمند توجه جامعه است و هر فرد می‌تواند در حمایت از سلامت روان سالمندان نقش ایفا کند.

 

۱۱ مهرماه، روز چهارم: سالمند و خانواده

خانواده نقش محوری در زندگی سالمندان دارد و حمایت عاطفی و عملی را فراهم می‌کند. در روز چهارم، «سالمند و خانواده» مورد توجه قرار می‌گیرد. در بسیاری از مناطق کشور، می توان رویدادهای «داستان‌سرایی خانوادگی» برگزار نمود که در آن سالمندان تجربیات زندگی خود را با دانشجویان و اعضای جوان خانواده‌شان به اشتراک گذاشته و پلی بین نسل‌ها ایجاد کنند. همچنین، برگزاری کارگاه‌هایی با عنوان «مراقبت خانوادگی: چالش‌ها و راه‌حل‌ها» توسط متخصصان اجتماعی و بهداشتی، منابعی را برای خانواده‌هایی که سالمندان مراقبت می‌کنند، فراهم می‌آورد. این روز همچنین بر تعهد جامعه به حمایت از خانواده‌ها از طریق برنامه‌های آموزشی تأکید دارد که دوره‌هایی درباره دینامیک‌های بین نسلی و بهترین روش‌های مراقبت ارائه می‌دهند. با توجه به تغییر ساختار خانواده‌ها در جوامع مدرن، این رویدادها به دنبال تقویت روابط بین نسل‌ها و ایجاد فضایی امن برای تبادل دانش و عشق هستند.

 

۱۲ مهرماه، روز پنجم: سالمند و مشارکت اجتماعی

مشارکت اجتماعی به سالمندان امکان می‌دهد تا به عنوان اعضای فعال جامعه باقی بمانند. در روز پنجم، «مشارکت اجتماعی سالمندان» مورد توجه قرار می‌گیرد. کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی می توانند نمایشگاهی خاص را با رویکرد داستان‌های زندگی و دستاوردهای سالمندان محلی برگزار کنند. همچنین راه‌اندازی «برنامه مشاوره سالمندان» که در آن متخصصان بازنشسته با جوانان برای راهنمایی شغلی و مشاوره تحصیلی همکاری می‌کنند، بسیار مفید خواهد بود. این ابتکارات نه تنها زندگی سالمندان را غنی می‌کند، بلکه تجربیات یادگیری ارزشمندی را برای نسل جوان نیز فراهم می‌آورد. با توجه به اینکه سالمندان بیش از ۶۰ درصد از تجربیات اجتماعی و فرهنگی جامعه را دارند، مشارکت آنان در تصمیم‌گیری‌ها و فعالیت‌های اجتماعی، کل جامعه را غنی‌تر می‌کند.

 

۱۳ مهرماه، روز ششم: سالمند و حمایت‌های اجتماعی

سیستم‌های حمایت اجتماعی برای اطمینان از کرامت و امنیت سالمندان ضروری هستند. در روز ششم، «حمایت‌های اجتماعی سالمندان» مورد توجه قرار می‌گیرد. سازمان‌های غیردولتی و شهرداری‌ها با مشارکت سازمان‌های دولتی، امکان برگزاری «غرفه های حمایتی» را خواهند داشت که در آن سالمندان می‌توانند اطلاعاتی درباره خدمات موجود مانند مشاوره های حقوقی، برنامه‌ریزی مالی و کمک‌های مسکن دریافت کنند. همچنین، جلسات پنلی با عنوان «ساختن جامعه‌ای حمایت‌گر برای جمعیت سالمند» که سیاست‌گذاران، متخصصان بهداشت و رهبران جامعه را درباره راهبردهای تقویت زیرساخت حمایتی جمعیتی گرد هم می‌آورد، بسیار مثمرثمر خواهد بود. این روز همچنین بر اهمیت داوطلب‌گری تأکید دارد و گروه‌های داوطلبانه محلی داوطلبانی را برای کمک به سالمندان در وظایف روزمره و پروژه‌های جامعه‌ای استخدام خواهد کرد. این اقدامات نشان می‌دهند که حمایت از سالمندان نیازمند تلاش جمعی و سیستم‌های پشتیبانی چندلایه است.

 

۱۴ مهرماه، روز هفتم: سالمند، معنویت و امید به زندگی

روز هفتم و آخرین روز این هفته، به موضوع «سالمند، معنویت و امید به زندگی» اختصاص دارد و نقش معنویت در زندگی سالمندان را برجسته می‌کند. برگزاری سری گفت‌وگوهای بین‌مذهبی که بررسی می‌کنند چگونه سنت‌های مذهبی و فلسفی مختلف به مسأله سالمندی و جستجوی معنا در سنین پیش‌رو توجه می‌کنند، بسیار مفید خواهد بود. مراکز معنوی و فرهنگی در سراسر کشور نیز می توانند جلسات مدیتیشن خاص برای سالمندان برگزار کنند که آرامش درونی و تاب‌آوری را ترویج دهند. همچنین، می توان کارگاه‌های نویسندگی خلاقانه برگزار خواهد نمود که سالمندان را تشویق می‌کند تا به داستان‌های زندگی خود و آرزوهایشان فکر کنند و احساس هدفمندی و امید را تقویت کنند. این روز یادآور این است که پیری تنها فرآیندی از کاهش نیست، بلکه فرصتی برای رشد و مشارکت مداوم است. معنویت به سالمندان کمک می‌کند تا به دنبال معنای عمیق‌تری از زندگی باشند و این امر، سلامت جسمی و روانی آنان را نیز تقویت می‌کند.

 

در پایان، شعار روز جهانی سالمندان ۲۰۲۵ «سالمندان پیشگام در اقدام محلی و جهانی؛ آرزوها، رفاه و حقوق ما» یادآور این است که سالمندان تنها مخاطبان سیاست‌ها نیستند، بلکه مشارکت‌کنندگان فعال در شکل‌دهی به آینده هستند. اقدامات محلی مانند برنامه‌های محله‌محور و مشارکت جامعه در پشتیبانی از سالمندان، همراه با سیاست‌های جهانی مبتنی بر حقوق بشر، می‌توانند پایه‌های جامعه‌ای عادلانه‌تر و شایسته‌تر را بنا نهند.

 در این روز، به یاد داشته باشیم که هر فرد، فارغ از سن، حق دارد تا با کرامت زندگی کند، به رفاه دست یابد و آرزوهاش را به دست آورد. با همکاری جهانی و محلی، می‌توانیم جامعه‌ای بسازیم که در آن سالمندان به عنوان میراث زنده و پیشگامانی در اقدامات اجتماعی و فرهنگی، جایگاه ویژه‌ای در قلب توسعه پایدار و انسانی داشته باشند. این روز نه تنها به یاد سالمندان است، بلکه به یاد آینده‌ای است که ما برای همه افراد جامعه می‌سازیم.

دکتر وحید راشدی
عضو هیئت علمی و مدیر مرکز رشد فناوری تجهیزات پزشکی و توانبخشی
دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی